Niezapłacona faktura- czy to jest przestępstwo?
Niezapłacona faktura- czy to jest przestępstwo?
W obrocie gospodarczym dość często zdarza się, że kontrahent nie wywiązał się z zawartej umowy. Taka sytuacja może dotyczyć niezapłaconej faktury albo niewykonania usługi. I wtedy pojawia się pytanie, co zrobić aby druga strona umowy wywiązała się z zawartej umowy albo poniosła konsekwencje swojego postępowania.
W takim wypadku należy dokładnie przeanalizować sytuację, czy konkretne zachowanie się drugiej strony umowy może być uznane za przestępstwo oszustwa. Sam fakt niezapłacenia faktury przez kontrahenta czy nienależyte wykonanie umowy nie przesądza bowiem, że doszło do popełniania przestępstwa a tym samym o konieczności pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej.
Postępowanie wobec nierzetelnego kontrahenta
W innym artykule pisałam już o tym, co trzeba zrobić kiedy kontrahent zwleka z płatnością za wystawioną fakturę. W skrócie przypomnę, że najpierw powinniśmy dążyć do ugodowego załatwienia sprawy tj. wezwania drugiej strony umowy o uregulowanie płatności. Jeśli maile czy telefony nie pomagają to należy wystosować przedsądowe wezwanie do zapłaty i wysłać najlepiej listem poleconym. Gdy takie działania nie pomagają należy wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę.
Niestety zdarza się też tak, że uzyskaliśmy już nakaz zapłaty bądź wyrok nakazujący dłużnikowi zapłacenie należnej kwoty a mimo to nie spłaca on długu. Kolejnym krokiem jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego, które zazwyczaj daje efekty w postaci ściągnięcia przez Komornika należności. Ale co w sytuacji kiedy Komornik nie znajduje majątku dłużnika i nie jest w stanie wyegzekwować długu? Wtedy zazwyczaj pojawia się pytanie, czy postępowanie nierzetelnego kontrahenta można uznać za oszustwo.
Co to jest oszustwo?
Art. 286 § 1 k.k. stanowi, że oszustwo popełnia ten kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.
Czy brak zapłaty faktury jest oszustwem?
Na to pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie, ponieważ należy szczegółowo przeanalizować okoliczności danej sprawy.
W tym miejscu przytoczę kilka orzeczeń sądów dla zobrazowania jakie kwestie należy brać pod uwagę, przy ocenie tego typu zachowań:
„wprowadzenie w błąd polega na doprowadzeniu do rozbieżności między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiorem w świadomości pokrzywdzonego. Chodzi o szeroki zakres zachowań kłamliwych jako źródła wprowadzenia w błąd co do okoliczności istotnych, więc tych, które są przyczyną niekorzystnego rozporządzenia mieniem” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 20.11.2011r., sygn. akt II Aka 145/11)
„dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, że w chwili zawierania umowy sprzedawca nie miał zamiaru wywiązać się ze zobowiązania, a wystarczające jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę (wyrok Sądu Najwyższego z 18.11.2018r, III KK 380/17)”
Orzecznictwo
„późniejsze niewywiązanie się z zobowiązania cywilnoprawnego, nawet świadome i celowe, o ile nie należy do zespołu okoliczności poszlakowych wskazujących na pierwotny zamiar oszukańczy sprawcy, nie może dawać podstawy do przypisania odpowiedzialności karnej za oszustwo” (post. Sądu Najwyższego z 17.01.2012r., IV KK 341/00)
„kontrahent w transakcji obustronnej nie ma obowiązku ujawniania sytuacji materialnej swojej firmy, niemniej jednak tylko wtedy nie będzie to miało charakteru wprowadzenia w błąd w rozumieniu przepisu art. 286 § 1 k.k., gdy podmiot taki przy zachowaniu reguł kupieckich, którym druga strona ma prawo ufać, będzie miał rzeczywistą możliwość realizacji przyjętego na siebie zobowiązania w dacie jego powstania, bez świadomego powodowania szkody w majątku swojego kontrahenta. Zaciąganie przez bankruta zobowiązań, bez informowania kontrahenta o swojej sytuacji, wypełnia znamiona art. 286 § 1 k.k.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16.10.2014r., II AKa 197/14)
Biorąc pod uwagę treść przytoczonego orzecznictwa, można przyjąć że do oszustwa dochodzi przede wszystkim w sytuacji, kiedy kontrahent zawiera umowę i zaciąga zobowiązanie w chwili gdy właściwie już jest niewypłacalny. Kiedy nie spłaca już innych zaciągniętych zobowiązań, a przy tym nie informuje swojego kontrahenta o swojej złej sytuacji gospodarczej. Z drugiej jednak strony należy w takim wypadku przeanalizować także zachowanie wierzyciela, czy wiedział on o złej sytuacji finansowej swojego kontrahenta i czy podjął jakikolwiek kroki aby te sytuację zbadać.
Pomoc Kancelarii w sprawach o oszustwo
Jeśli podejrzewasz, że twoja firma padła ofiarą przestępstwa oszustwa w związku z nieuczciwym działaniem kontrahenta to zapraszam do kontaktu w celu przeanalizowania jakie działania podjąć aby jak najlepiej zabezpieczyć swoje interesy.
Kancelaria świadczy również pomoc prawną osobom, którym został przedstawiony zarzut popełnienia oszustwa.
W takiej sytuacji najlepiej podjąć obronę jak najszybciej i skorzystać z pomocy adwokata.
Autor- Adwokat Joanna Serafin